ترجمه کتاب مقدس به زبان فارسی، از چه تاریخی و توسط چه اشخاصی صورت گرفته است؟ (بخش اول)
از قرن چهارم میلادی از یوحنا کریزوستوم ( زرین دهان)، نقل قولی موجود است مبنی بر این که "تعالیم مسیح به زبان های پارسیان ترجمه شده است." اما مشخص نیست که منظور از "زبان های پارسیان" واقعا فارسی است یا زبان متداول کلیسا در حکومت ایرانیان، یعنی سریانی. در دوران باستان، زبان آیینی کلیسا، سریانی بود. به همین دلیل، کتاب مقدس در دوران باستان هیچ گاه به طور کامل به فارسی برگردانده نشد. اما طبق شواهد موجود، بخش هایی از آن به فارسی میانه ترجمه شده بود.
"مزامیر پهلوی" نسخه ای است خطی شامل ترجمه مزامیر 94 تا 99 و 119 تا 136 از سریانی به فارسی میانه. این ترجمه بین قرن های چهارم تا ششم میلادی صورت گرفته است.
ترجمه ای از انجیل ها و رسالات پولس و مزامیر به زبان سغدی (یکی از زبان های متداول در آسیای مرکزی) به دست آمده که احتمالا مربوط به قرن های ششم تا نهم میلادی می باشد.
در یک اثر زرتشتی به نام "شکند گوماتیک ویچار" (توضیحات رفع کننده شک)، متعلق به قرن نهم میلادی، نقل قول هایی به فارسی میانه از کتاب مقدس به میان آمده است. این امر می تواند حاکی از این باشد که لااقل بخش هایی از کتاب مقدس در این زمان به فارسی میانه ترجمه شده بود.
ترجمه ای دو زبانه فارسی/ سریانی از مزامیر 131 و 132 و 146 و 147 مربوط به قرن یازدهم میلادی یا بعد از آن به دست آمده است.
ترجمه های کتاب مقدس به فارسی نو
در نیمه دوم قرن سیزدهم میلادی، مسیحیانی که پس از حمله مغول در شرق و شمال ایران متواری شده بودند، از یک دانشمند تبریزی که بدان نواحی سفر کرده بود تقاضا کردند تا جهت استفاده خود و فرزندان شان، انجیل را به زبان فارسی ترجمه کند. هر چند که نام این دانشمند تبریزی به وضوح مشخص نگردیده، ولی احتمالا همان "عزالدین محمد بن مظفر" است که بعدها در دستگاه حکومت ایلخانان به شغل مهمی دست یافت (به نقل از دیاتسرون، انتشارات نور جهان، چاپ تهران، بدون تاریخ).
بدون شک، عزالدین ترجمه خود را از متن سریانی انجیل انجام داده که یونانیان آن را "دیاتسرون" نامیدند. دیاتسرون در واقع اناجیل متی، مرقس، لوقا و یوحنا می باشد که توسط یک نفر سریانی به نام تاتیان (طاطیانوس) در 150 میلادی به زبان سریانی تهیه شده است. در قرن بیستم، جوسپه مسینا، دانشمند ایران شناس ایتالیایی، دیاتسرون یا همان انجیل ترجمه شده توسط عزالدین را به طور کامل به ایتالیایی ترجمه کرد و سپس همراه با متن فارسی آن، در سال 1951 در شهر روم منتشر نمود.
از نسخه اصلی انجیل که توسط عزالدین ترجمه شده، متاسفانه هیچ اثری باقی نمانده، اما از نسخه هایی که طی سه قرن بعد از روی آن رونویسی گردیده اند، چهار نسخه در دست است که جالب ترین و معروف ترین آن ها توسط فردی سریانی به نام ابراهیم بن شماس عبداله تحریر گردیده که هم اکنون در کتابخانه معروف فلورانس ایتالیا نگه داری می شود.
نسخه مذکور در سال 1548 میلادی یعنی در زمان سلطنت شاه طهماسب اول، توسط استفان پنجم، اسقف ارمنی شهر سلماس به پاپ پائولوی سوم هدیه شده است. اگرچه متن این کتاب کاملا به زبان فارسی آن دوران است، ولی صفحه عنوان کتاب با خطوط درشت سریانی تزیین یافته و دارای سه نوع تاریخ هجری، یونانی و میلادی است.
پنج کتاب تورات (پیدایش، خروج، لاویان، اعداد و تثنیه) در سال 1546 میلادی توسط یک نفر کلیمی به نام "یعقوب بن یوسف طاووس" به فارسی ترجمه گردید و در قسطنطنیه به چاپ رسید.
از جمله کتاب هایی که در کتابخانه ملی پاریس موجود است، "مزامیر" می باشد که در سال 1601 میلادی توسط دانشمند ایرانی به نام "شمس الدین خنجی" ترجمه گردید و علاوه بر آن کتاب "امثال سلیمان" و کتاب "روت" است که توسط پسر شیخ عبدالوهاب کوالیاری به تاریخ 1604 میلادی در دارالسطنه شهر "اگمره" ترجمه شده اند.
از قرن چهارم میلادی از یوحنا کریزوستوم ( زرین دهان)، نقل قولی موجود است مبنی بر این که "تعالیم مسیح به زبان های پارسیان ترجمه شده است." اما مشخص نیست که منظور از "زبان های پارسیان" واقعا فارسی است یا زبان متداول کلیسا در حکومت ایرانیان، یعنی سریانی. در دوران باستان، زبان آیینی کلیسا، سریانی بود. به همین دلیل، کتاب مقدس در دوران باستان هیچ گاه به طور کامل به فارسی برگردانده نشد. اما طبق شواهد موجود، بخش هایی از آن به فارسی میانه ترجمه شده بود.
"مزامیر پهلوی" نسخه ای است خطی شامل ترجمه مزامیر 94 تا 99 و 119 تا 136 از سریانی به فارسی میانه. این ترجمه بین قرن های چهارم تا ششم میلادی صورت گرفته است.
ترجمه ای از انجیل ها و رسالات پولس و مزامیر به زبان سغدی (یکی از زبان های متداول در آسیای مرکزی) به دست آمده که احتمالا مربوط به قرن های ششم تا نهم میلادی می باشد.
در یک اثر زرتشتی به نام "شکند گوماتیک ویچار" (توضیحات رفع کننده شک)، متعلق به قرن نهم میلادی، نقل قول هایی به فارسی میانه از کتاب مقدس به میان آمده است. این امر می تواند حاکی از این باشد که لااقل بخش هایی از کتاب مقدس در این زمان به فارسی میانه ترجمه شده بود.
ترجمه ای دو زبانه فارسی/ سریانی از مزامیر 131 و 132 و 146 و 147 مربوط به قرن یازدهم میلادی یا بعد از آن به دست آمده است.
ترجمه های کتاب مقدس به فارسی نو
در نیمه دوم قرن سیزدهم میلادی، مسیحیانی که پس از حمله مغول در شرق و شمال ایران متواری شده بودند، از یک دانشمند تبریزی که بدان نواحی سفر کرده بود تقاضا کردند تا جهت استفاده خود و فرزندان شان، انجیل را به زبان فارسی ترجمه کند. هر چند که نام این دانشمند تبریزی به وضوح مشخص نگردیده، ولی احتمالا همان "عزالدین محمد بن مظفر" است که بعدها در دستگاه حکومت ایلخانان به شغل مهمی دست یافت (به نقل از دیاتسرون، انتشارات نور جهان، چاپ تهران، بدون تاریخ).
بدون شک، عزالدین ترجمه خود را از متن سریانی انجیل انجام داده که یونانیان آن را "دیاتسرون" نامیدند. دیاتسرون در واقع اناجیل متی، مرقس، لوقا و یوحنا می باشد که توسط یک نفر سریانی به نام تاتیان (طاطیانوس) در 150 میلادی به زبان سریانی تهیه شده است. در قرن بیستم، جوسپه مسینا، دانشمند ایران شناس ایتالیایی، دیاتسرون یا همان انجیل ترجمه شده توسط عزالدین را به طور کامل به ایتالیایی ترجمه کرد و سپس همراه با متن فارسی آن، در سال 1951 در شهر روم منتشر نمود.
از نسخه اصلی انجیل که توسط عزالدین ترجمه شده، متاسفانه هیچ اثری باقی نمانده، اما از نسخه هایی که طی سه قرن بعد از روی آن رونویسی گردیده اند، چهار نسخه در دست است که جالب ترین و معروف ترین آن ها توسط فردی سریانی به نام ابراهیم بن شماس عبداله تحریر گردیده که هم اکنون در کتابخانه معروف فلورانس ایتالیا نگه داری می شود.
نسخه مذکور در سال 1548 میلادی یعنی در زمان سلطنت شاه طهماسب اول، توسط استفان پنجم، اسقف ارمنی شهر سلماس به پاپ پائولوی سوم هدیه شده است. اگرچه متن این کتاب کاملا به زبان فارسی آن دوران است، ولی صفحه عنوان کتاب با خطوط درشت سریانی تزیین یافته و دارای سه نوع تاریخ هجری، یونانی و میلادی است.
پنج کتاب تورات (پیدایش، خروج، لاویان، اعداد و تثنیه) در سال 1546 میلادی توسط یک نفر کلیمی به نام "یعقوب بن یوسف طاووس" به فارسی ترجمه گردید و در قسطنطنیه به چاپ رسید.
از جمله کتاب هایی که در کتابخانه ملی پاریس موجود است، "مزامیر" می باشد که در سال 1601 میلادی توسط دانشمند ایرانی به نام "شمس الدین خنجی" ترجمه گردید و علاوه بر آن کتاب "امثال سلیمان" و کتاب "روت" است که توسط پسر شیخ عبدالوهاب کوالیاری به تاریخ 1604 میلادی در دارالسطنه شهر "اگمره" ترجمه شده اند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر